Justizia ministeritza eta EH-ko delegazioaren arteko lan esparrua.
Uztailaren 10-eko delegaziotik* ateratako delegazioa :
ANAIZ FUNOSAS, “Bake Bidea – Le chemin de la paix” antolakundeko Lehendakaria
JEAN-RENÉ ETCHEGARAY, Euskal Hirigune Elkargoko Lehendakaria, Baionako auzapeza
MICHEL BERHOCOIRIGOIN, Bakegilea.
MICHEL TUBIANA, Frantziako Giza Eskubideen Ligako ohorezko Lehendakaria
SERGE PORTELLI, Ohorezko Magistratua, Versailleko dei gortean
VINCENT BRU, Pirinio Atlantikoetako Diputatua
Egitaraua:
Konponbide orokor eta definitibo baten perspektiban, lehen etapa, euskal presoei aplikatzen zaizkien salbuespenezko neurriekin bukatzea izanen da.
Baionako adierazpenako puntuak (ikus eranskinak) :
– Hurbilketa eta batuketa
– “DPS” estatutua kentzea
– Baldintzapeko askatasunak
– Eri diren presoak
Metodoa :
Elkarrizketa egitarauaren eta estatu frantsesaren eskubidearen baitan eraikiko da :
– Justizia ministerioarekin.
– Sentsibilitate desberdinetako hautetsi eta “Bake Bidea” eta “Bakegile”-ak mugimenduekin.
– Euskal Preso Politikoen Kolektiboarekin.
Justizia ministerioak publikoki asumitzen duen elkarrizketa da.
Lan eskema: triangulazioa eta gizarte zibilaren mobilizazioa
Bide orria: Baionako adierazpena
Baionako Adierazpena (ikus gehigarriak) 2014ko urriaren 24an aurkeztu zen eta bertan Aieteko Konferentziak galdetu bezala, estatuei bake prozesuan konprometitzeko gomendioaren ildoan kokatzen zen. Hautetsiek, alderdi politiko ezberdinek eta sindikatuek sinaturiko dokumentu honek zenbait norabide nagusi finkatzen zituen : salbuespenezko neurrien bukatzea, pertsonen eskubideen aplikazio zorrotza, “Egia eta Berradiskidetze” batzorde baten sortzea eta berezko instituzio baten sortzea Ipar Euskal Herriarentzat; guzti hauek denen arteko elkarrizketan oinarritu bake iraunkor baten bideratzeko gisan. Helburua “gatazkaren ondorioei” lotzea zen, hau da, presoak, erbesteratuak eta biktima guztiak.
Gizarte zibila, mobilizatzen den aktorea
Aieteko adierazpena eta ondotik Baionako adierazpena oinarritzat hartuz, gizarte zibila bake prozesuaz jabetu da eta honen aitzinamenduen aktorea da.
Etengabe bere konpromisoa eta bake prozesua bururaino eramatearen borondatea erakusten du, mobilizazio iraunkorren bidez, non beti batu dituen antolakunde eta elkarteetako jendeak, politikoak, sozialak edota eskualde honetako hautetsiak :
Armagabetze eguna (Baiona 20000 pertsona), Orain Presoak ( Paris 11000 pertsona), Orain Presoak (Baiona 9000 pertsona), Giza Katea ( Biarritze 3000 pertsona). Bere helburua den elkarbizitza eraikitzeko, gatazkaren ondorio guztien inguruan etengabeko gogoetak eramateko tresna iraunkorrak sortu ditu (lan bilkurak, foroak).
Triangulazio baten bidez sortu den elkarrizketa Euskal Preso Politikoen Kolektiboarekin( EPPK)
Elkarrizketa, ETA-ren armagabetze osoa ekarri duenaz inspiratu eta eraiki da. Horrela martxan emanen da Justizia Ministerioarekin elkarrizketa esparrua, triangulazioan, Ministerioak adostu duena Euskal Herriko delegazioarekin (bere osaketan hautetsi eta gizarte zibileko ordezkarien presentzia ziurtatuko da) baita Euskal Preso Politikoen Kolektiboarekin.
Euskal Preso Politikoen Kolektiboak parte hartu du esparru honetan bere bozeramaileak diren Marixol Iparragirre (berriki, 2019ko irailaren 4an espainiaratua izan dena) eta Mikel Albisurekin ( 2019ko urtarrilan espaniaratua eta libratua izan dena) bilduz , 11 aldiz Réau-ko presondegian.
Egitarauaren bilakaera 2017ko uztailetik 2019ko urrira
2017ko uztailaren 10eko erradiografia:
– 69 preso: 58 gizon eta 11 emazte.
– 21 presondegitan sakabanatuak : gizonak 16 presondegitan eta emazteak 5 presondegitan. Presondegi urrunena Clairveaux, 1000 kilometrotara, eta hurbilena Mont- de-Marsan, 160 kilometrotara.
– 2 preso beste euskal presoengandik isolatuak dira : Jon Parot Muret-en eta Izaskun Lesaka Fleury-Mérogis-en.
– 60 urte baino gehiagoko 6 preso.
2019-ko urriaren 1eko erradiografia:
– 38 preso: 30 gizon, 8 emazte.
– 8 presondegitan sakabanatuak: gizonak 5 presondegitan eta emazteak 3 presondegitan.
– 2 preso beste euskal presoengandik isolatuak dira: Jakes Esnal (69 urte,St-Martin-de-Ré) eta Josu Urrutikotxea, prebentiboan (68 urte, La santé).
– 60 urte baino gehiagoko 8 preso.
Oharrak :
2 urtez frantses estatuan preso diren euskal presoen kopurua ttipitu da, hona azalpen batzuk :
– Hainbat preso espainieratuak izan dira espainiar estatuan duten kondena betetzeko. Azpimarratu behar da espainiar estatuan europar mailako zigorren bateratzea ez dutela aplikatzen, horrek erran nahi du, preso hauentzat frantziar estatuan bete duten kondena ez dela kontutan hartuko eta osoki bete beharko dutela espainiar estatuan duten zigorra.
– Beste batzuk libre gelditu dira frantziar estatuan zigor osoa bete ondoren edo espanieratuak izan eta gero.
– Beste batzuk libre utziak izan dira behin behineko baldintzapean, haien epaiketaren zain.
a) Hurbilketa eta batuketak 3 etapatan
1.mugimendua : 2018ko martxoa – 2018ko ekaina
14 gizon Mont-de-Marsan eta Lannemezan-eko presondegietara lekualdatu dituzte.
Mont-de-Marsan
Aduna Vallinas, Raul 2018/03/01( 2018/ 08/ 18 espainieratua eta libre).
Borrero Toribio, Asier 2018/04/19 ( 2019/02/25 espainieraratua beti preso).
Garro Perez, Zigor 2018/02/26.
Urbieta Alkorta, Josu 2018/03/02.
Sirvent Auzmendi, Ekaitz 2018/04/11.
Iruretagoiena, Luis 2018/05/15.
Salaberria, Jon 2018/03/08 (2018/03/28 espainieraratua eta libre).
Mendizabal Elezkano, Julen 2018/02/26 (2018/03/31 espainieraratua eta beti preso).
Ezeica, Asier 2018/06/14.
Lannemezan
Maiza Artola, Juan Cruz 2018/03/20.
Ilundain Iriarte, Alberto 2018/03/20 ( 27/05/2019 espainieratua, beti preso).
Garitagoitia Salegi, Iurgi 2018/04/03.
Agirregabiria del Barrio, Arkaitz 2018/04/03.
Oiharzabal Txapartegi, Asier 2018/06/04.
Oharrak :
– Joseba Fernandez Muret-era lekualdatu dute (Lekualdatze hori ez da sartzen elkarrizketa esparruko kriterioetan).
– Bi preso beste euskal presoengandik isolatuak egon dira aste batzuk : Asier Eceiza Tarascon-en et Asier Oiharzabal Txapartegi St Maure-n.
– Izaskun Lesaka, Fleury Mérogis-en beste euskal presoengandik isolatua da.
– Ugaitz Errazkin Telleria eta Igor Uriarte Lopez de Vicuña, ez dira hurbilduak izanen euro-agindu prozedura batzuengatik; haien kondena bukatu dute Châteauroux-n eta espainieraratuak izan dira.
– Emazterik ez da hurbildua izanen haien egoerari ez delako aterabiderik atzematen. Izan ere, ez da emazteentzako presondegirik Euskal Herritik hurbil.
- mugimendua : 2018ko uztaila – 2018ko urria.
10 gizon Mont-de-Marsan eta Lannemezaneko presondegietara lekualdatu dituzte.
Mont-de-Marsan :
Martitegi, Jurdan 2018/07/05
Martinez de Bergara, Fermin 2018/09/19
Goieaskoetxea, Ibon 2018/07/10
Etxaburu, Aitzol 2018/07/04
Merodio, Zigor 2018/10/17 ( 2019/09/19 epaniaratua eta libre)
Mugica, Ander 2018/09/19
Rubenach, Jon 2018/10/17( 2019/04/16 espaniaratua eta beti preso).
Suberbiola, Igor 2018/07/10
Lannemezan :
Bengoa, Asier 2018/07/12 ( 2019/02/05 espainieraratua eta beti preso).
Abaunza Martinez, Jabi 2018/07/16
Oharrak:
– Lau preso beste euskal presoengandik isolatuak dira: Mikel Carrera (Réau, Mikel Albisuren libratzearen ondorioz) , Jakes Esnal (St Martin de Ré), Aitzol Iriondo (Moulins), Garikoitz Aspiazu (Arles)
– Emazterik ez da hurbildua izanen. Ez da emazteentzako presondegirik Euskal Herritik hurbil, beraz 3 presondegitan banatuak dira. Emazteak batuko lituzkeen presondegi baten inguruan gogoetatzen hasten da.
– Hilabeteak beste euskal presoetaz isolatua egon ondoren Fleury Mérogis-en, Izaskun Lesaka Reau-ra lekualdatu dute.
- mugimendua: 2019ko maiatza – 2019ko urria
5 gizon Mont-de-Marsan eta Lannemezaneko presondegietara lekualdatu dituzte.
Mont-de-Marsan
Goienetxe, Xabier
Reta, Inaki.
Lannemezan:
Carrera, Mikel
Iriondo, Aitzol
Aspiazu, Garikoitz
Oharrak:
– 2 preso beste euskal presoengandik isolatuak dira: Jakes Esnal (69 urte St-Martin-de-Ré), Josu Urrutikoetxea (68 urte La Sante).
– Epe motzari begira emazteak ez dira hurbilduak izanen baina adostasuna bada Rennes-eko presondegian emazte guziak batzeko azken hauek gogoa baldin badute.
b) DPS estatusaren kentzeak:
2017 uztailan 36 presoek DPS estatutua zuten.
DPS : “Bereziki seinalatutako presoa”
Bereziki Seinalatutako Presoa izateak neurri bereziak ondorioztatzen ditu. Zirkularrek zelden kokapena aipatzen dute, zaintza guneetatik hurbil izan behar direla ahal den neurrian, aktibitate edo lanerako kandidaturak zehazki aztertu behar direla, edo beren orientazioa lehenetsia zentraletara.Egunerokotasunean, bereziki zainduak dira presentzia deialdietan, miatuak eta lokalak kontrolatuak, bereziki zainduak kanpokoekin lotzen dituzten harremanetan edo zeldatik kanpo egiten dituzten mugimenduetan. Lekualdaketetan ere neurri bereziak aplikatzen zaizkie.
1) DPS kentze eta ez berrituak, 2017ko uztailetik 2018ko maiatzera ( 9)
Didier AGUERRE
Asier BORRERO TORIBIO
Ibon FERNANDEZ IRADI
Zigor GARRO PEREZ
Jon SALABERRIA SANSINENEA
Jon BIENZOBAS ARRETXE
Itziar PLAZA FERNDANDEZ
Josu URBIETA ALKORTA
Luis Ignacio IRURETAGOIENA LANZ
2) DPS ez berrituak edo zerrendetatik kentzeak 2018ko maiatzetik (17)
2018-ko Ekaina
Xabier ABAUNZA MARTINEZ
Arkaitz AGIRREGABIRIA DEL BARRIO
Oihan BARANDALLA GOÑI
Asier BENGOA LOPEZ DE ARMENTIA
Marina BERNADO BONADA
Iurgi GARITAGOITIA SALEGI
Alberto ILUNDAIN IRIARTE
Igor SUBERBIOLA ZUMALDE
Iurdan MARTITEGI LIZASO
Jon RUBENACH ROIZ
Jon Gurutz MAIZA ARTOLA
2018-ko uztaila
Ibon GOIEASKOETXEA ARRONATEGI
2019-ko iraila
Iratxe SORZABAL DIAZ
Alaitz ARAMENDI JAUNARENA
Iñaki ESPARZA LURI
Izaskun LESAKA ARGUELLES
Asier OIARTZABAL TXAPARTEGI
Marixol IPARRAGIRRE GUENETXEA
3) Estatusaren galtzea frantziar estatuko kondena bukatzerakoan (4)
Joseba ITURBIDE OTXOTEKO
Gorka PALACIOS ALDAY
Mikel ALBISU IRIARTE
Dabid PLA MARTIN
c) Baldintzapeko edo behin behineko baldintzapeko askatasunak eta zigor suspentsioak. 2017ko uztailetik, 2019ko urrira.
1- Baldintzapeko askatasun eskaerak (11)
Ez onartuak: (2)
Ion Parot : Kondenen Aplikaziorako Terrorismoaren Kontrako Ganberak, bere 5. eskaera ukatu du 2018ko otsailaren 22an.
Maite Aranalde : Kondenen Aplikaziorako Terrorismoaren Kontrako Ganberak, bere eskaera ukatu du 2018ko uztailaren 3an.
Aztertuak izan ez diren eskaerak ( kondena bukaera hurbilegi zelako) (5) :
Asier Bengoa
Jon Salaberria
Zigor Merodio
Peio Eskisabel
Ugaitz Errazkin
Oraindik aztergai diren eskaerak (4) :
Frédéric Haramboure : Kondenen aplikaziorako terrorismoaren kontrako Auzitegiak, bere bigarren eskaera onartu du 2019ko uztailaren 5ean. Parketaren deia zela eta, 2019ko irailaren 5ean, Kondenen Aplikaziorako Terrorismoaren Kontrako Ganberak bere eskaera aztertu du. Erabakia 2019ko urriaren 8an emanen dute.
Jakes Esnal : bigarren eskaera bat egin du 2017ko urriaren 24an; momentuko ez da audientziarik izan.
Lorentxa Beyrie : Kondenen Aplikaziorako Terrorismoaren Kontrako Ganberak, bere hirugarren eskaera onartu du 2019ko uztailaren 18ean. Parketaren deia zela eta, 2019ko irailaren 12ean, Kondenen aplikaziorako terrorismoaren kontrako ganberak bere eskaera aztertu du. Erabakia 2019ko urriaren 15an emanen dute.
Alaitz Areitio : audientzia berri bat antolatu behar da kontseilu konstituzionalean pausaturiko Konstituzio aurreko galderak arrazoia eman diotelako presoari.
2- Behin behineko baldintzapeko askatasunak (auziaren zain) (3) :
Mikel IRASTORZA 2017/08/08
Mikel Barrios 2018/ 10/26
Dabid Pla 2019/04/18
3- Eritasunagatik egiten diren zigor suspentsio eskaerak(2) :
Onartuak: (1)
Oier Gomez : 2017ko apirilaren 26an askatua izan zen, 6 hilabeteko bizi esperantzarekin. Oier 2019ko urtarrilaren 26an zendu da (hezurretako minbizia zuen, Ewing sarkoma).
Oraindik aztergai diren eskaerak (1) :
Ibon Fernandez Iradi : bigarren eskaera 2018ko apirilean pausatu du. 2019ko irailaren 25an Kondenen aplikaziorako terrorismoaren kontrako Auzitegiak, bere eskaera aztertu du. 2019ko urriaren 30an erabakia emanen du (esklerosiz anizkoitza bat sufritzen du).
4- Jurisdikzioa eta testuinguru politikoa
Instrukzio dosierrak:
Bi azken instrukzio dosierrak delituen auzitegira pasa dira : RETA DE eta GOIENETXEA IRAGORRIrena eta SORZABAL DIAZ eta PLA MARTINena. Delituen auzitegira eramateak ez dira inoiz argudiatuak, ez dugu beraz testuinguru politikoa kontutan hartua izan denaren idatzirik. Gertakariak delitu izaerakoak ziren batez ere, nahiz eta bigarren dosierreko pertsonei ETAko zuzendaritzako kide izatea egozten zitzaien, eta hori nahikoa litzateke Audientzian epaitzeko (Cour d’Assises).
Behin behineko baldintzapeko askatasunak :
2017ko apirilaren 24an, Mikel IRASTORZA, « Obligaziozko Bizilekua emanez eta esku muturreko elektronikoarekin » (ARSE) askatzea erabakitzen du Askatasunen Epaileak (JLD). Apirilaren 8a momentu historiko bezala izendatzen du eta testuingurua kontutan hartuz, lehen aldiz ihes egiteko eta lege haustea errepikatzeko arriskua kolokan jartzen ditu. Kontrol judizialpean askatzearen eskaera gibelera botatzen du, baina bideragarritasun inkesta bat manatzen du « Obligaziozko Bizilekua emanez, esku muturreko elektronikoaren » menpe ezartzeko. 2017ko agorrilean libratua da azkenean, Ministerio Publikoak eta Instrukzio Magistratuak helegite guztiak agortu ondoren.
Jarrera berresten da Mikel BARRIOSentzat, Dei Gorteak neurria kentzea berresten du beste behin ere, ETAren desegitea eta lege haustearen berritzearen arriskua azpimarratuz.
Akusazioa bertan behera
Instrukzio epaileak Ramuntxo SAGARZAZUri zegokion akusazioa bertan behera uzten ditu, ETAko kideekin bake prozesuaz hitz egiteko bilera egitea delitua ez dela argudiatuz.
Epaiketak: auzitegien jarrera
2017ko apirilaren 8tik, Delituen Auzitegiko lehen epaiek ez dute aldaketarik erakusten eman dituzten kondenetan. Terrorismoaren Kontrako Ministerio Publikoak aitzineko jarrera bera erakutsi du. Audientzian, nahiz eta erabakiak argudiatuak ez izan, aldaketa bat nabari da Ministerio Publikoaren aldetik. Nahiz eta kondena eskaeretan ez duen aldaketa handirik erakusten, testuinguru politikoa eta emandako aurrera pausuak baikorki baloratzen ditu. Polizia indarretako kide baten hilketa aztertzen zuen epaiketaz aparte, beste hiruek eztabaida interesgarriak sortu dituzte bake prozesuaren aitzinamenduaz. Audientzia Gortea osatzen zuten magistratuek interesa erakutsi dute eta erabakiak nahiko onak izan dira azken hiru kasuetan.
Parisko Auzitegi Administratiboa
Hurbilketak
Auzitegi Administratiboak (TA) eta Helegite Administratiboen Ganbarak (CAA) jarrera oso itxia erakutsi dute, Bereziki Seinalatutako Presoak (DPS) izendatzen segituz edo urrunean kartzelatuz. Testuinguruaren bilakaeraren inguruko argudioak ez dira kontutan hartzen, ezezkoen argudiatzeak estereotipatuak dira. Adibidetzat, 2016ko azaroaren 29ko erabaki baten zati bat :
“kontutan hartuz lehenik, helegindako erabakiak, Giza Eskubide eta Oinarrizko Askatasunen Europako Hitzarmenak 8.artikuluaren bidez bermatutako bizitza pribatu eta familiarraren errespetuaren eskubidea zalantzan jartzen duela mantendu ezkero, X jaunak argudiatzen duelarik Clairvauxko espetxean egoteak (Espainian)… bizi den bere familiatik 1000 baino kilometro gehiagora urrunduta mantentzen duela eta batez ere, gaixo duen amarengandik, zeinak ezin dion bisita egin bere osasun egoera dela eta; eskaera egiten duen pertsona ezkongabea zela erabakia helegin zen egunean, baieztatzen duelarik bere bikotearekin 2016ko martxoaren 4an ezkondu zela eta seme-alabarik ez dutela; dosierrean dauden elementuen arabera, gertukoen bisitak erregularki jasotzen dituela eta nagusiki bere bikotearenak; baldintza horietan, ez dela ondorioztatzen dosierreko elementuetatik, helegindako erabakiak, Giza Eskubide eta Oinarrizko Askatasunen babeserako Europako Hitzarmenak 8. artikuluak zehaztutako eta X jaunak aurreratzen duen eskubideari, espetxeratzeak berak suposatzen dituen mugapenetatik haratago doan kalterik eragiten dionik”.
Bi salbuespen bakarrak Parisko Auzitegi Administratiboarenak dira, ERRASTI GOITIrentzat 2017ko ekainaren 9an eta CARRERA SAROBErentzat 2018ko azaroaren 23an, zeinetan, ihes egiteko arriskua perspektiban ezartzen den, testuinguru politikoarekin batera, irizpide honek ezin duela familiarekiko urruntasuna justifikatu argudiatzeko.
Honela, azken erabakiak dio : “eztabaidan den erabakiaren izaerak zaildu egiten du X jaunak espetxean bizitza familiarra mantentzeko duen eskubidearen egingarritasuna, ordena eta segurtasunaren mantenu edo, batez ere erabilgarri diren lekuen terminotan, efektiboen kudeaketak berezkoak dituen mugapenei dagokien inolako arrazoiek ez duelarik justifikatzen”.
Magistratuek, 68 urteko amak, bikoteak eta alabek, etxetik duten 900 kilometroko distantziari egiten diote erreferentzia, esfortzu fisiko, ekonomiko eta psikologiko handiei egin behar dietela aurre. ETAk borroka armatua bertan behera uztea ere aipatzen du, Lannemezanen diren toki libreekin eta egoitza horretan jadanik hainbat euskaldun direla gehituz, erabakia justifikatzeko.
Bereziki Seinalatutako Presoak (DPS)
Bereziki Seinalatutako Presoen kasuan, 2017ko uztaila aitzin, 2017ko urriaren 5ean harturiko erabaki baten argudio beretan ginen :
“Euskal mugimendu terroristako kidetza dela eta, zeina nagusiki Asisetako Gorte Bereziak gaizkile elkarteko kide izateagatik ezarri dion 20 urteko espetxe zigorrak frogatzen duen; kontutan hartuz, egun oraindik indarrean dagoen bere konpromisoa, espetxean antolatutako eta mugimendu terrorista euskaldunarekin lotura duten protesta edo aldarrikatze mugimenduetan bere partehartzeagatik oinarritua dagoena eta, bere espetxe kideak batzeko jarrera eta bozeramaile gisa kokatzeko gaitasuna, antolakunde terroristako aparatu politikoan betetzen zituen arduren garrantzia konfirmatzen duena; Ihesaldi saiakera baten ikuspegitik, mugimendu independentistaren baitan duen partehartze mailaren ondorioz, kanpotik jaso ahalko lukeen babesa kontutan hartuz; aurrekoarekin lotuta, ihesaldi batek eragingo lukeen ordena publikoaren nahasmendu larria eta frantses lurraldean egoteko behin betiko debekua kontutan hartuz.”
2019ko iraila 6 presorentzat :
Bilakaera azpimarragarria ageri da azken asteetan, azken erabakiek Bereziki Seinalatutako Presoen zerrendatik kentzea agintzen baitute, ondoko motibazioan oinarrituz : “2018ko maiatzaren 3an ETA desegin zela kontutan harturik eta bake prozesu iraunkor baten alde engaiatu dela ikusirik (…) interesatua zerrendan sartu eta mantentzearen arrazoiak desagertu direla eta kartzelaldi garaian ez dela gertakaririk izan kontutan harturik “.
Konstituzio aurreko galdera(QPC)
Kontseilu konstituzionalaren 2019-09-06ko Erabakia: 730-2-1 artikuluko 5. pasarteko disposizioak bertan behera uzten ditu terrorismo alorrean baldintzapeko askatasuna lortu aurretik burutu beharreko froga garaiaren obligazioari buruzkoak. Abrogazioak 2020ko uztailaren 1ean sortuko du efektua. Alaitz Areitio euskal presoaren kasuan onartua izan da aipatutakoa. Gobernuak lege aldaketak 2020ko uda aurretik burutu beharko ditu, dekretu bidez edo legearen errebisio bidez. Erabaki honek Hego Euskal Herriko presoentzat aukera berriak zabaltzen ditu.
Kondenen aplikaziorako terrorismoaren kontrako Auzitegia.
Kondenen aplikaziorako terrorismoaren kontrako Auzitegiak (TAPAT) testuinguruaren bilakaera erabiltzen du argumentu gisa, berrerortze arrisku ahula ondorioztatzeko eta baldintzapeko askatasuna onartzen du.
2017ko urriaren 27an : Ion PAROTentzat, Euskal Herriko egoera politikoa aipatzen da baldintzapeko askatasuna argudiatzeko elementu gisa, bi urteko askatasun mugatua eta baldintza oso zorrotzak aurreikusiz.
2019ko uztailaren 5ean : Frédéric HARABOUREentzat, baldintzapeko askatasuna, 18 hilabeteko zaintza elektronikoarekin.
2019ko uztailaren 17an : Lorentxa BEYRIErentzat, baldintzapeko askatasuna, 12 hilabeteko zaintza elektronikoarekin eta proba epearen urte bateko luzapena kondena bukatzearekin.
Kondenen aplikaziorako terrorismoaren kontrako epaitegiak (TAPAT) askatasuna onartzen du baina baldintza oso zorrotzetan (Lorentxa BEYRIEren kasua oso adierazgarria da, bi urte besterik ez baitzaizkio gelditzen kondena bukatzeko), garapen pertsonala begiztatuz, politikoa baino.
Kondenen Aplikaziorako Terrorismoaren Kontrako Ganbera
Inolako aldaketarik ez dei auzian erabakitzen duten Ministerio Publiko eta magistratuen aldetik. Kasu hurbilena : 2018ko otsailaren 22ko erabakia, Ion PAROTen kasuan. Baldintzapeko askatasuna onartu zioten betebehar biziki zorrotzekin, Euskal Herritik kanpo eraikitako proiektu baten inguruan, baina ondotik, dei auzian ukatu zioten.
28 urteko kartzelaldiaren ondotik, ezezkoa hiru argudiotan oinarritzen da :
– ETAko kide historiko gisa, bere askatasunak herriko ordenan nahasmenduak sor ditzakeela aipatzen da;
– Bere askatzeak ez lituzkeela biktimen interesak behar bezala kontutan hartuko;
– ETA ez dela oraindik desegina eta hala ezagutua Espainia eta Frantziarengandik eta eragiteko gaitasuna duela oraindik.
Kondenen Aplikaziorako Ganberaren (CHAP) jarrera itxia ikus daiteke honela, pertsona honen askatasunari dagokionez, edo euskaldunen kasuan oro har.
Hain zuzen ere, ezezkoaren lehen arrazoiak ez du desagertzeko asmorik, gertakari finkoa baita gortearentzat. Bigarrenak, biktimei dagokiona, damutzearen beharra ezin du gorde. Toki garrantzitsua hartzen du ezezkoa emateko momentuan, akasgabeko portaera, proiektuaren seriotasuna eta berrizkatura arrisku apala alde batera utziz. Elementu hauek haatik azpimarratzen zituzten CMPS eta CNE egiturek. Eta gorteak berak ere kontutan hartzen zituen eta gainera askatasunerako proiektua Euskal Herritik urrun egina da, hauetatik urrun beraz. Hirugarrena aitzinekoari lotzen zaio. ETAren disoluzio eza eta jardunean aritzeko gaitasuna azpimarratzen direnean, horrek erakusten du Ion PAROT ez askatzeko borondatea, ETAren desegitearen gainetik dagoela, eta nahiz eta hori gertatu beste motibo bat aurreratuko luketela, damutzearena adibidez.
Gaur egun, Kondenen Aplikaziorako Terrorismoaren Kontrako Auzitegiak (TAPAT) onartu dituen baldintzapeko bi askatasun ditugu : bat, kartzelaldiko 30. urtean sartu den pertsona batena, bestea, 2001etik preso den eta bi urte gelditzen zaizkion pertsona batena.
Ministerio Publikoak suspentsio helegitea pausatu du gainera. Helegite horren ondorioz, erabakia ezin da gauzatu nahiz eta baldintzapeko askatasunerako neurriei, 18 hilabeteko eskumuturrekoaren entsegu bat gehitzen zaien.
Espainiar ministerio publikoaren urteko txostena (2019ko iraila)
Fiskaltza orokorrak, ETA-ren disoluzioa eta bere armagabetze osoa aktatu du. Bere urteko txostenean talde disidente batek armen hartzeko arrisku minimo bat izango zela zehazten du.
Euskal Herriko Delegaritzaren ihardokitze pubikoak
2017
Lehen bilkura , 2017ko uztailaren 10an:
Euskal delegazio bat Parisen presoen gaia mahain gainean ezartzeko
Bigarre bilkura, Prentsa agiria – 2017ko urriaren 23a
2017ko uztailaren 10ean Justizia ministerioan lehen bilkura bat iragan ondotik, 2017ko urriaren 19an ordezkaritza bat errezibitu zuten euskal presoen inguruko bigarren lan bilkura bat egiteko. Horretan, ministerioak ordezkaritzarekin eztabaidatzen jarraitzeko borondatea berretsi zuen eta presoen egoera ere aztergai izan zen. ETAren benetako armagabetzea egiaztatzera zetorren 2017Ko apirilaren 8ko egunaren ondotik, ordezkaritzak bake prozesuarekin jarraitzeko behar urgentea azpimarratu zuen.
Azarorako beste bilkura bat finkatuko da. Ordezkaritzako kideek, abenduaren 9an Parisen iragatekoa den mobilizazio handia aitzin neurri esanguratsuak hartuak izan daitezen sutsuki desiratu dute.
Delegazioa :
Jean-René Etchegaray, Euskal Hirigune Elkargoko Lehendakaria, Baionako auzapeza
Michel Tubiana, Frantziako Giza Eskubideen Ligako ohorezko Lehendakaria
Michel Berhocoirigoin, Bake Artisaua, Euskal Herriko Laborantza Ganbararen (EHLG) sortzaile
Vincent Bru, Pirinio Atlantikoetako Diputatua
Anaiz Funosas, “bake bidea – Le chemin de la paix” antolakundeko Lehendakaria
2017ko azaroaren 17ako agiria, 7 DPS estatus altxatuak.
Urriaren 19an justizia ministerioan hartua izan zen ordezkaritzak jakinarazten du, DPS estatutua (détenus particulièrement signalés) kendua izan zaiela ondoko 7 euskal presoei :
- Jon Salaberria (Alençon Condé sur Sarthen preso)
- Didier Aguerre (Lannemezanen preso)
- Ibon Fernandez Iradi (Lannemezanen preso)
- Itziar Plaza Fernandez (Réaun preso)
- Jon Bienzobas Arretxe (Saint Mauren preso)
- Zigor Garro Perez (Saint Mauren preso)
- Asier Borrero Toribio (Poissyn preso)
Ordezkaritzaren erranetan, Paris eta Euskal Herriaren arteko lan espazioaren lehen keinu bat da hau. DPS estatutua, presoen hurbilketa, eri edo kondenaren bukaeran diren presoen askatzea dira eztabaidetako gaietarik batzuk.
Lehen urrats honen ondotik, presoek, familiek eta gizarteak bere osotasunean aldarrikatzen dituen beste urrats batzuk etor daitezen, abenduaren 9an Parisen izanen den elkarretaratzearen garrantzia azpimarratu nahi du ordezkaritzak.
Bakearen bide honetan, konfiantzaz eta deliberamenduz aitzina gaitezen.
(1) Jean-René Etchegaray, Euskal Elkargoko presidentea
Michel Tubiana, Giza Eskubideen Ligako ohorezko presidentea
Michel Berhocohirigoin, Bakearen artisaua
Vincent Bru, Pirinio Atlantikoetako diputatua
Anaiz Funosas, Bake Bideako presidentea
2019
Erabaki horrek, Mikel Karrera Sarobek Lannemezanera leku aldatzeko egin eskaerari Justizia Ministerioak eman ezezkoa atzera botatzen zuen.
penalak ETAren desegiteak ekarri duen Euskal Herriko egoera berria kontutan hartuko duela espero dugu. Oraindik hurbilketa batzuk gelditzen dira onartu gabeak, DPS edo salbuespeneko neurri batzuk ez dira kenduak, ordena publikoa trabatzean oinarriturik oraindik baldintzapeko askatasun batzuk ukatzen dira
eta larriki eri diren preso batzuen kondena eteteak ukatzen dira. Hauek dira espero diren keinuak, Euskal Herriko bake prozesua eraikitzen segi dezagun.
2020
Apirilaren 8a: bi errealitate konfrontazioan
Duela hiru urte, egunez egun, 2107ko apirilaren 8an, Euskal Herriko gizarteak, bere aniztasun sozial eta politikoan, ETAren armagabetzeari ekin zion. Honela adierazi genuen 20.000 lagun aitzinean genituela: «Desarmatzea iraganaren eta etorkizunaren arteko haustura puntua markatzea da! (…) Biktimen gaiari heldu beharko zaio, biktima GUZTIEN gaiari: bake prozesuaren erdian daude».
Eta gogora ekarri genuen ere, «ezin dela, sufriarazteko borondatea besterik ez diren atxilotze-baldintza horiek jasanarazten segitu». Baldintzapeko askatasunaren neurriak sistematikoki baztertzea, presoei familiako loturak kentzea, zigorrari gehitzen zaion beste zigor bat besterik ez da!
Handik hiru urtera, aktualitatea dramatikoa da. 30 urte bete dira Ion Parot, Jakes Esnal eta Xistor Haramboure Frantzian kartzelatuak direla. Espainian 1978tik 1989ra bitartean egindako egitateengatik Frantziako justiziak betiko kartzelara zigortuak izan ziren. Espainian epaituak izan balira, hau da, atentatuak egin zituzten lekuan, gehienez ere 30 urteko kondena izanen lukete. Gaur aske izanen lirateke…
Hala ere, bizi osorako zigortu zituzten Frantzian, 15-18 urteko segurtasun-epearekin. Epe hori gainditurik ere, zigorrak egokitzeko eskaera guztiak baztertuak izan zaizkie. Aieteko Konferentziaren biharamunean borroka armatua behin betiko bukatu ondotik, ETAren erabateko desarmearen ondotik eta baita duela bi urte ETA desegin ondoren ere, Zigorren Aplikaziorako Auzitegiak zigorraren egokitzapena onartzen duelarik ere, prokuradoreak sistematikoki helegitea aurkezten du!
Egoera ulertezina, bidegabea eta arriskutsua da. Gaur askatzeko erabakirik ez bada, aukera politiko hau onartzen dela esan nahi du: preso hauek hil arte bete beharko duten zigorra! Duela ia 40 urte heriotza-zigorra indargabetu duen herrialde batean, ulertzen dugu zer esan nahi duen eta ezin dugu onartu. Era berean, ezin dugu onartu gizarteak bere aniztasunean duen aho bateko konpromisoa, alferrikakoa izatea. Hori ere ulertezina, bidegabea eta arriskutsua da.
Bake prozesuaren une erabakigarrian gara. Bukaerara iristeko, gatazkaren ondorio guztiak ahalik eta hobekien bideratzeko, bake iraunkorraren ikuspegia elikatu behar da. Gizarteak ahalegin guztiak egiten ditu alde horretatik, Estatuak gauza bera egin behar du: hori ulertu genuen Macron presidentearen iazko Biarritzeko mezuan. Hitz publikoan sinetsi nahi dugu, eta Estatuko maila gorenean publikoki hitz emandakoa errespetatzea nahi dugu.
Ezin delako onartu zigorra hil artekoa izatea. Ion Parot, Jakes Esnal eta Xistor Haramboure askatu behar dira.
Ipar Euskal Herriko delegaritza :
JEAN-RENÉ ETCHEGARAY, Euskal Herriko Herri Elkargoko Lehendakaria eta Baionako auzapeza (UDI).
VINCENT BRU, Pirineo Atlantiketako Diputatua (Gehiengo presidentziala).
FRÉDÉRIQUE ESPAGNAC , Senataria eta Akitania Berriako lurralde kontseilaria ( PS).
MAX BRISSON, Pirineo Atlantiketako Senataria eta Biarritze eslkualdearentzat departamenduko kontseilaria (LR).
EMILIE DUTOYA, Akitania Berriako lurralde kontseilaria (PS).
ALICE LEICIAGUEÇAHAR, Akitania Berriako lurralde kontseilaria (EELV);
MICHEL VEUNAC, Euskal Herriko Herri Elkargoko lehendakari ordea, Akitania berriako lurralde kontseilaria eta Miarrizteko auzapeza (Modem) ;
KOTTE ECENARRO– Euskal Herriko Herri Elkargoko lehendakari ordea, Hendaiako auzapeza eta Hendaia Hego kosta eskualdearentzat departamenduko kontseilaria (PS).
ALAIN IRIART, Euskal Herriko Herri Elkargoko Lehendakari ordea eta Hiriburuko auzapeza (EHBAI).
LUCIEN BETBEDER, Auzapezen Biltzarreko Lehendakaria eta Lekorneko auzapeza.
MICHEL TUBIANA, Giza Eskubideen Ligako Ohorezko lehendakaria eta Bakegilea.
ANAIZ FUNOSAS, Bake Bideako lehendakaria.
MICHEL BERHOCOIRIGOIN, Bakegilea.
JEAN-NOËL « TXETX » ETCHEVERRY , Bakegilea.
2020ko maiatzaren 12a, Jakes Esnal presoaren baldintzapeko askatasun galdea.
Nahiz eta Pariseko zigor aplikaziorako epaitegiak baldintzapeko askatasuna onartu dion ia 70 urte dituen Jakes Esnali – txalotzen dugun erabakia – azken hau berriz ere ezingo da martxan eman, parkete antiterroristak zuzenean dei egin duelako. Gogoratzekoa da gainera, parkete antiterroristak bi aldiz ukatu diola jada kirol irteera bat zaintzapean.
Nola justifikatu 30 urte baino gehiago espetxean daramatzan eta baldintzapeko askatasuna lortzeko behar diren baldintza guztiak betetzen dituen pertsona bat preso mantentzea ? Ezin da.
Apirilaren 8an, 3 urte bete ziren ETA desarmatu zenetik, Bakegileek bultzaturik eta Euskal Herriko gehiengo politiko eta sozialaren bultzadarekin.
Momentu historiko eta paregabe hau bake prozesua amaitu arte burutzeko uste sendoarekin egin da, baina, batez ere, gatazka politiko honen ondorio guztietarako konponbide integrala aurkitzeko.
Berriz ere errepikatutzen dugu, ez genuen 2017ko apirilaren 8a egin presoak kartzelan hil daitezen! Ezin dugu hil arteko kondena hori onartu!
Parkete Antiterroristaren jazarpenak eta Euskal Herrian azken urteetan abian den bake prozesuaren kontra egiteko erabaki eta borondate horrek, onartezina den blokeo egoera hau salatzera garamatza eta hori ez dator bat Frantziako presidenteak 2019ko maiatzaren 17an Miarritzen egindako adierazpenekin – itxaropena ekarri zuena – :
« Euskal Herria adibide bat da niretzat, azken urteetako gatazkaren konponbidea eta armetatik ateratzeari doakionez. Estatuaren betebeharra mugimendua laguntzea da… Ez dezagun Historia errepika behar, lagundu behar dugu. »
Garaia ez da jada iragarkietarako eta itzulingurukarako. Egikarietarako garaia da.
Hitz publikoan sinetsi nahi dugu baina, batez ere, hitz hori esaten duen lehendakariari dagokio sinesgarritasunez eta errespetuz aritzea.
Lehenik, euskal presoei zuzengabe aplikatzen zaizkien salbuespenezko neurriekin bukatuz, eta bake iraunkor eta justu baten benetako baldintzak irekiz, biktima guztiak errespetatuz.
Eman ditzagun aukera guztiak bakeari !
2020ko ekainaren 5a, prentsaurrekoa
Konfinamendutik ateratzen garen garai hontan, presoen gaia mahaiaren gainean ezarri nahi dugu berriz ere.
Bizi izan dugun garai zailak euskal presoen egoera lotsagarri eta onartezina dela baieztatu besterik ez du egin. Zenbait errealitate tristek berresten dute azterketa hori, eta bake- prozesuaren ofentsiba berri bihurtu beharko dugu:
— 2020ko otsailaren 27an jadanik, ministerio publikoaren jarrera salatu genuen Baionako epaitegi aitzinean, esklerosi anizkoitzarekin larriki eri den Ibon Fernandez Iradiren kondenaren etetearen kontra agertu baitzen, epaileek askatzea onartu ondoan.
— Covid 19ak sortu ezohiko osasun-egoera dela eta, Justizia Ministerioak neurriak hartu zituen pandemian zehar kartzelak arintzeko. 6 euskal preso beren adinagatik eta/edo patologiagatik kartzelatik ateratzeko irizpideetan sartzen ziren, baina baldintzetarik bat izanez terrorismoarekin zerikusia duten egintzengatik kondenatua ez izatea, ezin izan zuten neurri horretaz baliatu. Horrek erakusten du, zoritxarrez, ez dugula oraindik salbuespenezko neurriekin bukatu, nahiz eta duela hiru urtetik ministerioarekin daramatzagun eztabaiden ibilbide-orriaren parte izan, eta nahiz eta inplikatutako presoak, ETAren erabateko desarmea eta desegitea eragin duen bake prozesuan sartzen diren.
— Gatazkaren bukaeran aktiboki parte hartu duen Josu Urrutikoetxea, infekzio arriskuan diren pertsonen kategorian sartzen da adinagatik (kasik 70 urte) eta osasun- egoera kaskarragatik. Martxoaren 26an, La Santé-ko Espetxeko mediku buruak, kasu positiboak bazirela ikusiz (bai zaintzaileen artean, bai atxilotuen artean), alerta bat ezarri zuen martxan, eta adierazi zuen Josu Urrutikoetxeak “patologia kronikoak dituela”, Covid 19aren “kutsaduraren aurrean pronostiko txarra eragiten dutenak”, eta “kartzelaratzea bertan behera uztea” gomendatu zuen. Ez dugu ulertzen zergatik ez den hala egin, batez ere epaitzeko ez denean atxilotua izan beharrik. Ez dugu ulertzen ere, zergatik ez den hala Frédéric Haramboure, Jakes Esnal, Ion Parot, Ibon Fernadez Iradi eta Juan Cruz Maiza Artolarentzat.
— Bakartuak, urrunduak, bisitarik gabe kon namendu garaitik (martxotik), Covid 19ren esparruan gomendaturiko neurrietatik kanpo, hau da osasun-krisi honek nabarmendu duen errealitate tristea. Salbuespena salbuespenean. Patxi Ruiz-en egoera honen isla da. Horrek, berriz ere, alarma jotzera garamatza : salbuespeneko neurriak aplikatzea, kartzelako baldintzak edo urruntzearen baldintzak edo irteera-perspektibarik ez izatea, muturreko egoeraren islada dira, itzulezineko egoeraren islada!
— 2020ko maiatzaren 12an, Parisko Zigorrak Aplikatzeko Auzitegiak baldintzapeko askatasuna eman zion Jakes Esnali. Kasik 70 urte ditu Esnalek, eta erabaki hori agurtu genuen. Baina, beste behin ere ezin izan zen praktikan jarri, Parkete Antiterroristak helegitea aurkeztu baitzuen. Nola justi ka daiteke 30 urte baino gehiago kartzelan eman dituen gizon bat preso mantentzeko oztopo hori, baldintzapeko askatasuna lortzeko behar diren baldintza guztiak betetzen dituenean? Alta, erabaki hori, baldintzapeko askatasun eskaeren artean lorturiko erabakirik “ederrena” zen: erabaki hori hartzeko elementu guztiak bake-prozesuak sorturiko testuinguru onuragarri eta itzulezinean oinarrituak ziren. Zoritxarrez, ministerio publikoaren helegiteak bakearen bidean aurrera egiteko itxaropena hautsi du berriz…
2020: Duela hiru urte, 2017ko apirilaren 8an, Euskal Herriko gizarteak, bere aniztasun sozial eta politikoan, ETAren armagabetzeari ekin zion. 20.000 pertsonen aitzinean adierazi genuen: “Desarmatzea iraganaren eta etorkizunaren arteko haustura puntua markatzea da! (…) Biktimen gaiari heldu beharko zaio, biktima GUZTIEN gaiari: bake prozesuaren erdian dira”. Eta azpimarratu genuen ere “ez duela balio, sufriarazteko borondatea beste ezer justi katzen ez duten kartzelako baldintzak aplika araztea”. “Baldintzapeko askatasun-neurriak sistematikoki errefusatzea, presoei familia-loturak kentzea, zigorrari gehitzen zaion zigor handiagoa besterik ez da”.
Hiru urte geroago, gaurkotasun dramatiko baten dei honek errealitate gordinarekin talka egiten du: Ion Parotek, Jakes Esnalek eta Xistor Haramboure-ek, joan den apirilean espetxean hogeita hamar urte bete zituztenek, Frantziako kartzeletan segitzen dute. Alta, Espainian 1978tik 1989ra bitartean egindako egitateengatik Frantziako justiziak betiko zigortuta, Espainian epaituak izan balira, hau da, atentatuak egin zituzten lekuan, gehienez 30 urteko kondena izanen zuten. Gaur aske izanen ziren… Behin betiko epaitu zituzten Frantzian, 15-18 urteko segurtasun-epearekin. Epe hori nabarmen gainditurik ere, zigorrak antolatzeko eskaera guztiak baztertu zaizkie. Borroka armatua behin betiko bukatu ondotik ere, Aieteko konferentziaren biharamunean, ETAren erabateko desarmearen ondoren, eta baita duela bi urte desegin ondoren ere. Are Zigorrak Aplikatzeko Auzitegiak zigorraren antolamendua onartzen duenean ere, prokuradoreak perspektiba guztiak baztertzen ditu!
Preso horiek kondena heriotzeraino bete behar dutela erabaki ote du podereak? Hala bada, ulertezina eta arriskutsua litzateke! Hala ez bada, orain askatu behar dira!
Borroka armatua bukatu eta 10 urte geroago, ETA desarmatu eta desegin ondoren, gizarte zibilak bere aniztasunean hasiriko lasaitasunerako kudeaketa guztien ondotik, estatuek ez dute ikuspegi boluntaristarik eta hori arduragabekeria hutsa da!
Errepikatzen dugu: Euskal Herrian abiatua den bake-prozesua prozesu interaktiboa besterik ezin da izan. Alde bakarretik bultzatua, “alde anitzekoa” bilakatu behar da.
Prozesu honetan, urrats berri bakoitzak aurreko urratsak nkatu eta urrats berrien ikuspegia zabaldu behar du. Dinamika hori gelditzen bada, prozesua erortzen da. Beraz, behartuak gira azken urteetan ireki den bidea segitzea. Eta ez diogu betebehar horri huts eginen, ez baita atzera egiterik, ezta bidearen erdian trabatua gelditzerik ere!
*Oroitzeko, hona hemen Euskal Herriko delegaritzaren osaketa : JEAN-RENÉ ETCHEGARAY, Euskal Herriko Herri Elkargoko Lehendakaria eta Baionako auzapeza (UDI) ; VINCENT BRU, Pirineo Atlantiketako Diputatua (Gehiengo presidentziala) ; FRÉDÉRIQUE ESPAGNAC , Senataria eta Akitania Berriako lurralde kontseilaria (PS) ; MAX BRISSON, Pirineo Atlantiketako Senataria eta Biarritze eslkualdearentzat departamenduko kontseilaria (LR) ; EMILIE DUTOYA, Akitania Berriako lurralde kontseilaria (PS) ; ALICE LEICIAGUEÇAHAR, Akitania Berriako lurralde kontseilaria (EELV) ; MICHEL VEUNAC, Euskal Herriko Herri Elkargoko lehendakari ordea, Akitania berriako lurralde kontseilaria eta Miarrizteko auzapeza (Modem) ; KOTTE ECENARRO- Euskal Herriko Herri Elkargoko lehendakari ordea, Hendaiako auzapeza eta Hendaia Hego kosta eskualdearentzat departamenduko kontseilaria (PS); ALAIN IRIART, Euskal Herriko Herri Elkargoko Lehendakari ordea eta Hiriburuko auzapeza (EHBAI) ; LUCIEN BETBEDER, Auzapezen Biltzarreko Lehendakaria eta Lekorneko auzapeza ; MICHEL TUBIANA, Giza Eskubideen Ligako Ohorezko lehendakaria eta Bakegilea ; ANAIZ FUNOSAS, Bake Bideako lehendakaria ; MICHEL BERHOCOIRIGOIN, Bakegilea ; JEAN- NOËL « TXETX » ETCHEVERRY , Bakegilea.
2020ko Irailaren 25a , Erabaki hau hiltze bat da !
Parisko Apelazio Auzitegiak epaia eman du irailaren 24an, Fiskaltza Antiterroristak ia 70 urteko Jakes Esnalen baldintzapeko askatasunaren erabakiaren aurka egin deiari buruz.
Gogora dezagun Jakes Esnal preso dela 1990az geroztik. Baldintzapeko askatasunaren bigarren eskaera (zaintza elektronikoaren frogaldiarekin) 2020ko maiatzaren 12an onartu zuen Parisko Zigorrak Aplikatzeko Auzitegiak. Fiskaltzak dei egin zuen, nahiz eta epaiak adierazi, prokuradoreak lehen instantzian gogora ekartzen zuen Esnal jaunaren arriskugarritasuna, hipotetikoa zela, edo errekurrentzia-arrisku baten hipotesia zentzurik gabeko «hipotesi» bat zela. Epaiaren iritzi hori, beraz, 2011ko Aieteko deklarazioaren ondorioz hasitako bake-prozesuari buruzkoa zen. Izan ere, badakigu ETAk borroka armatua bertan behera uzteko konpromisoa hartu zuela, eta, gero, 2017. urteko apirilaren 8an desarmatu zela, Frantziako agintarien esku utziz armategia. Eta ondotik, 2018ko maiatzaren 3an desegin zen.
2020ko uztailaren 24an, Zigorrak Aplikatzeko Auzitegiak ere, antzeko motibazioarekin, Xistor Frédéric Haramboure-en baldintzapeko askatasun eskaera onartu zuen. 66 urte ditu eta 1990az geroztik da preso. Fiskaltzak berehala dei egin zuen.
Irailaren 24an, ostegunez ere, Parisko Apelazioen Gorteak Xistor Frédéric Haramboure-en baldintzapeko askatasunaren hirugarren eskaeraren auzi saioa zuen. Auzi saio horretan, Fiskaltza Nagusiak, preso hori askatzeko hirugarren eskaera errefusatzeko egin akusazioak berretsi zituen, eta gehitu zuen etorkizunean baldintzapeko askatasun-eskaera ororen aurka egingo zuela.
Bi gizon hauek 1990ean sartu zituzten kartzelan, eta 30 urtetik gorako espetxe-zigorra bete dute. Bien osasun-egoerak egin du okerrera. 2020ko uztailaren 5eko epaian, epaimahaiak azpimarratu zuen, “zaintza klinikoa behar duen presoaren osasun egoera kaskarra kontuan hartuta”, askatzea medikalki beharrezkoa zela.
Bi preso horien egoera, seigarren askatasun eskaera aurkeztu duen 69 urteko Ion Parot-en egoerari hurbildu behar zaio.
Euskal Herriak egoera blokeatua dela egiaztatzen du, zeinek, gizarte zibilaren mobilizazioari esker, sosegu eta bake iraunkorra bilatzeko planteamendu bati ekin dion.
Sinatzaileok eskatzen dugu, Estatuak aintzat hartuko duen politika penala definitzea, Parisko Auzitegiak zentzuz eta errealismoz iradokitzen duen bezala. Gogoratu nahi dugu blokeo-egoera horrek Euskal Herria, inork nahi ez dituen deriben menpe ezartzen duela, eta bake-prozesuaren helburua hori ekiditea zela.
Bide judizial guztiak agortzen ari dira eta apelazio-salak baldintzapeko askatasunak behin eta berriz ukatzea heriotzerainoko kondena da !
JEAN-RENÉ ETCHEGARAY, Euskal Herriko Herri Elkargoko Lehendakaria eta Baionako auzapeza (UDI).
VINCENT BRU, Pirineo Atlantiketako Diputatua (Gehiengo presidentziala).
FRÉDÉRIQUE ESPAGNAC , Pirineo Atlantikako Senataria eta Akitania Berriako lurralde kontseilaria ( PS).
MAX BRISSON, Pirineo Atlantiketako Senataria eta Biarritze eslkualdearentzat departamenduko kontseilaria (LR).
EMILIE DUTOYA, Akitania Berriako lurralde kontseilaria (PS).
ALICE LEICIAGUEÇAHAR, Akitania Berriako lurralde kontseilaria (EELV);
MICHEL VEUNAC, , Akitania berriako lurralde kontseilaria (Modem) ;
KOTTE ECENARRO– Euskal Herriko Herri Elkargoko lehendakari ordea, Hendaiako auzapeza eta Hendaia Hego kosta eskualdearentzat departamenduko kontseilaria (PS).
ALAIN IRIART, Euskal Herriko Herri Elkargoko Kontseilari Delegatua eta Hiriburuko auzapeza (EHBAI).
LUCIEN BETBEDER, Auzapezen Biltzarreko Lehendakaria
MICHEL TUBIANA, Giza Eskubideen Ligako Ohorezko lehendakaria eta Bakegilea.
ANAIZ FUNOSAS, Bake Bideako lehendakaria.
MICHEL BERHOCOIRIGOIN, Bakegilea.
JEAN-NOËL « TXETX » ETCHEVERRY , Bakegilea.
2020ko azaroaren 24a , Begirada aldatu bakea eraikitzeko.
Parisko Apelazio Auzitegiak joan den urriaren 27an eman epaia eskertu nahi dugu, zeinen arabera Frédéric “Xistor” Harambourek etxean segitzen ahalko duen preso azaroaren 24tik landa, zaintza elektronikoaren bidez. Ondotik, 18 hilabeteren buruan baldintzapeko askatasuna eskuratzen ahalko du, kontrol judizialpean.
Baldintzapeko askatasunari Parisko Apelazio Auzitegiak ematen dion lehen baiezkoa da, Ministerio Publikoaren eskaeraren kontra. Orain arte, lehen mailako epaileek (kondenen aplikaziorako epaitegiak) besterik ez zuten onartzen Xixtor Harambouren eskaera, baina Justizia Ministerio Nazionalak sistematikoki dei egiten zion erabakiari, dei auzitegiak fiskaltzaren eskaerak segituz.
Sinetsi nahi dugu, erabaki honek, 2011tik Euskal Herrian abiatua den bake prozesuarekiko ikuspegiaren aldaketa adierazten duela. Kofi Annan-ek Donostian eman zion hasiera prozesuari eta geroztik iragarria izan den su etena errespetatua izan da, ETAren armategia desegina, 2017an arma guztien itzultzearekin eta 2018an ETAren desegitearekin.
Sekulan baino gehiago, Euskal Herriak Historiaren orri berri bat ireki nahi du, presoen baldintzapeko askatasuna baimenduko duena, eta Xixtor Haramboure bezala, 30 urte kartzelan bete dituzten Jakes Esnal eta Ion Kepa Parot presoen askatasuna ere ekarriko duena.
Gure aldetik, adi segituko dugu, gatazkaren ondorioei maila guztietan konponbidea ekarriko dien urratsen alde lan eginez.
Espero dugu berradiskidetzea posible izanen dela sufrimendu guztien gainetik, pentsamendu berezi bat izanez Europa Mendebaleko azken gatazka armatuko biktimengan.
JEAN-RENÉ ETCHEGARAY, Baionako auzapeza (UDI) eta Euskal Herriko Herri Elkargoko Lehendakaria.
VINCENT BRU, Pirineo Atlantiketako Diputatua (Gehiengo presidentziala).
FRÉDÉRIQUE ESPAGNAC , Pirineo Atlantikako Senataria eta Akitania Berriako lurralde kontseilaria ( PS).
MAX BRISSON, Pirineo Atlantiketako Senataria eta Biarritze eslkualdearentzat departamenduko kontseilaria (LR).
EMILIE DUTOYA, Akitania Berriako lurralde kontseilaria (PS) eta Ziburuko axuanta.
ALICE LEICIAGUEÇAHAR, Akitania Berriako lurralde kontseilaria (EELV).
MICHEL VEUNAC, , Akitania berriako lurralde kontseilaria (Modem) .
KOTTE ECENARRO– Euskal Herriko Herri Elkargoko lehendakari ordea, Hendaiako auzapeza eta Hendaia Hego kosta eskualdearentzat departamenduko kontseilaria (PS).
ALAIN IRIART, Euskal Herriko Herri Elkargoko Kontseilari Delegatua eta Hiriburuko auzapeza (EHBAI).
LUCIEN BETBEDER, Auzapezen Biltzarreko Lehendakaria.
MICHEL TUBIANA, Giza Eskubideen Ligako Ohorezko lehendakaria eta Bakegilea.
ANAIZ FUNOSAS, Bake Bideako lehendakaria.
MICHEL BERHOCOIRIGOIN, Bakegilea.
JEAN-NOËL « TXETX » ETCHEVERRY , Bakegilea.
2021
2021eko otsailaren 11a, Frantziako justizia ministroak Euskal Herriko delegaritza bat jaso du.
2021eko otsailaren 11n, Frantziako justizia ministroak Euskal Herriko delegaritza bat jaso du Vendôme plazan Euskal Herriko Bake prozesua eta frantses estatuan kartzeleratuak diren euskal presoak aipatzeko. Jean-René Etchegaray, Vincent Bru, Max Brisson, Frédérique Espagnac, Michel Tubiana, Michel Berhocoirigoin eta Anaiz Funosasek osatu dute delegaritza.
Delegaritzak konpontzeko diren eta fite aitzinatu behar diren dosierrak aurkeztu dizkio ministroari. Problematika hauei buruzko solasak giro baretuan iragan dira eta elkarrizketa eraikitzaileari segida emateko engaiamendua berretsi du ministroak. Euskal Herrian eraiki nahi dugun elkarbizitzaren aldagai erabakigarriak diren heinean, delegaritzak, aipaturiko dosierren bilakaera arretaz segituko du.