(Berria) «Itxarotea da orain egin beharrekoa, eta ea zer gertatzen den Espainiako hauteskundeetan»
Blokeatua dagoela esanez deskribatu du Euskal Herriko egoera Brian Currin bitartekariak. Ikusi ditu mugimendu baikorrak, baina, dioenez, funtsezko oinarri bat falta du bake prozesuak: Frantziako eta Espainiako gobernuen inplikazioa.
2015-03-14 / Iñigo Astiz
Egun hartan energiaz beteta geunden, eta oso pozik gertatu zen guztiarekin. ETAren adierazpenaz gainera, Kofi Annanek eta besteek ETAren ekinbideari modu positiboan erantzuteko esan zieten gobernuei. Ez zitzaidan burutik pasatu ere egin ezein gobernuk uko egingo zionik aukera hura baliatzeari eta biolentziaren ondorioei buruz hitz egiteari.
Baina horixe gertatu da.
Oso etsigarria da, eta harrigarria; zail egiten zait ulertzea. Badakit arazo handiak daudela eta historia ere hor dagoela. Espainiako gobernu sozialista traizionatuta sentitu zen, eta PPren gobernu berriari heldu zaio hori, eta orduan hartuko zuten berriz ere ETArekin ez batzeko erabakia. Zoritxarrekoa da erabaki hori. Baina alde positiboari begiratuz gero, egia da ordutik hona pausoak eman direla normalizazio politikorantz: Sortuk eta Bilduk prozesuan izan duten parte hartzea hor dago; hor egon da gizarte zibil aktiboaren rola; eta lan handia egin da biktimen eta historiaren alorrean ere. Gauza asko gertatzen ari dira. Urrats positiboak dira denak, eta ez ditugu ahaztu behar. Baina…
Baina Espainiako eta Frantziako gobernuen inplikazioa falta.
Hain zuzen ere. Hiru dira alor nagusiak: biktimak, presoak eta ETAren armagabetzea. Gai horiek landu egin behar dira, era batera edo bestera. Inork ez du zehazten nola, baina egin egin behar da.
Nola suspertu bake prozesua? Izenburu hori zuen 2009an Donostian eman zenuen hitzaldiak. Bueltan dator orain galdera.
Datorren udazkenera arte itxarotea da orain funtsean egin beharrekoa, eta ea zer gertatzen den [Espainiako Kongresurako] hauteskundeetan. Akaso, bestelako egoera bat sortuko da, eta PPk ez badu lortzen orain duen horren moduko gehiengo erraldoirik, tratu politiko batzuk egin beharko ditu. Zenbaiten hitzetan, baliteke PPk berriro irabaztea hauteskundeak; nik ez dakit: ez da nire kontua, ez da nire herrialdea. Baina, akaso, aldatuko da egoera. Badakigu ez genukeela Madrilgo aldaketa politikoen menpe egon behar bake prozesu hau laguntzeko, baina hori egin behar dugu orain. Eta ikusi beharko da hemengo [maiatzeko udal eta foru] hauteskundeetan zer gertatzen den. Ezker abertzalearen eta Jaurlaritzaren artean gai jakin horiei buruzko hitzarmenen bat lortuko balitz, izan daitezke gai nolabait ere laguntzeko.
Orain hamarkada batzuk, presentzia handiagoa zuen euskal gatazkak nazioartean. Nola ikusten dute orain kanpoan?
Nazioartean, jendeak uste du gatazka konponduta dagoela; ETAk egin duela egin beharrekoa. Nazioarteko politikariak ez daude zehaztasunei so. Ez dira ohartzen arazoak ez direla konpondu. Europa, zoritxarrez, ez da oso aktibo ari, adibidez, presoak Euskal Herriratzearen alde. Gutxienez, hor egin dezakete indar apur bat Madrili eta Frantziari presoak Euskal Herrira bidali behar dituztela abisu emateko, hori ez baita benetan gai politiko bat, giza eskubideei dagokien gai bat baizik. Eta Europak ez badu rol aktibo hori hartzen, gainontzeko herrialdeek ikusi ere ez dute egiten arazoa. Eta Sirian, Ekialde Hurbilean, Nigerian Boko Haramekin, Errusiarekin eta Ukrainarekin dauden arazoekin, euskal arazoa huskeria da gatazka politiko gisa.
Hori da zuen jokalekua, ezta?
Bai, baina zailtasunak ditugu nazioartea hemen arazo handiak daudela konbentzitzeko. Konbentzituta ere, ez dute Espainiako barne arazoetan sartu nahi. [Elkarrizketa osoan eskura duen sakelakoan mezu bat jaso, eta zer den begiratu du. «Sentitzen dut, baina beste leku bateko arazo batekin ere banabil oraintxe lanean, eta erantzun beharra dut». Isilune bat. «Kito; barkatu»].
Esana duzunez, PPrekin inoiz ez zara bildu, eta urteak dira PSOErekin batu ez zarela. Haiek dira egun Espainiako alderdi nagusiak, eta, beraz, blokeo egoerak luze iraungo duela dirudi; hauteskundeetara arte, behintzat.
Hauteskundeak bidean direla inork ez du ezer egingo. Podemos alderdiak ere ez du ezer esaten hemengo gaiei buruz, ezer esanez gero ezker abertzalearen eta terroristen lagunak izatea aurpegiratuko dietelako beste alderdiek.
Radio Euskadi irratian eskainitako elkarrizketa batean, iradoki duzu Frantziako Gobernuaren (PS) bidez izan daitekeela aterabideren bat. Harremanik baduzu Frantziako sozialistekin?
Nahiago dut horri buruz askorik ez esan; soilik esango dut uste dugula estatu independente bat dela Frantziakoa eta badakigula Justizia ministroa [Christiane Taubira] giza eskubideen defendatzaile handia dela. Ate bat zabaltzea espero dugu, gutxienez euskal presoen itzulerari buruz. Aukera bat da. Horretan ari gara.
Kostu diplomatiko handia izan al dezake horrek haientzat?
Bai, baina giza eskubideen arazo bat den heinean, giza eskubideen arazo gisa aurkez daiteke. Beste arazo bat ere badago, ordea: Espainiak ez ditu batu nahi Frantziatik Espainiako Estatura eramandako presoek Frantzian kartzelan betetako zigor urteak. Arazo hori konpondu beharko da. Hamar urte Frantzian egon eta hamar urte geratzen zaizkion inork ez ditu Espainian hogei bete behar. Gaia Europako Giza Eskubideen Auzitegira helduko balitz, uste dut auzitegiak atzera botako lukeela erabakia. [Sakelakoak jo dio berriro].
Diozunez, Espainiako eta Frantziako gobernuek parte hartu gabe ezinezkoa da ETAren armagabetzean aurrera egitea.
Ez dut uste inplikazio hori gabe aurrera egin daitekeenik. ETAk dio ez dituela emango armak. Hori egiteko prest baleude, agintariei SMS bat bidali ahalko liekete arma biltegien koordenatuekin. Baina ETAkoen ikuspegitik hori errenditzea litzateke, eta ez daude prest. Armak erabileraz kanpo uzteko prest bai, eta horrek esan nahi du armak desegin behar direla. Baina nola desegin beste herrialde bateko arma biltegiak? Kanpoko inor ezin da hona etorri arma biltegiak desegiteko tresnekin. Hori ezin da egin, lege-hauste larria izango litzateke. Oraindik ere terroristatzat sailkatutako erakunde baten armak jasotzen ariko zinateke, eta arma horiek desegiten. Hori ez da posible, eta, beraz, ETAk armak emateko aukerari uko egiten segitzen badu eta estatuak arma desegitean parte hartzeko prest ez badaude, blokeaturik jarraituko du egoerak.
Eta ETA prest egongo litzateke urrats hori egiteko?
Bene-benetan, ez dakit. Oraintxe jasotzen ari garen informazio bakarra egiaztatzaile taldeari buruz irakurtzen duguna eta beste mezu batzuen bidez jasotzen duguna da, eta badirudi eztabaidatik kanpo dagoela hori.
Jaurlaritzak proposamen bat aurkeztu zion abenduan ETAri, armagabetzea gizarte eragilez, nazioarteko egiaztatzailez eta Jaurlaritzako ordezkariz osatutako batzorde baten aurrean egiteko. Alderdi guztiak agertu ziren horren aurka, EAJ salbu.
Kontu handiz aztertu beharreko proposamena da. Horren bidez armak eman beharrean armak desegiteko aukera bat zabalduko balitz, orduan izan liteke bide bat ETAk bere jarrerari eutsi eta armak desegiteko. Ezagun dut testua, baina gogoraraziko zenidake, mesedez, zergatik agertu zen ezker abertzalea horren aurka?
Aurpegiratu zion nazioarteko egiaztatzaileen lana kolokan jarriko zuela, Madril urratsak egitera bultzatu beharrean.
Legalki armak desegiteko, Jaurlaritzak jaso ahalko luke Madrilen baimenik? Nork adieraziko luke non dauden armak? ETAko kideek egin ezean, egiaztatzaile taldekoek egin ahalko lukete hori, baina poliziek jakin nahiko dute nork eman dien informazioa. Hori posible egingo lukeen azpiegitura falta da, eta ezker abertzaleak oso ongi daki hogei urteko kartzela zigorra izan dezaketela prozesu horretan parte hartzerik izanez gero. Bai, behintzat, Espainiako Gobernua negoziazio edo eztabaida horien parte izan ez bada, eta lan jakin horretarako halako amnistia modukoren bat hitzartu ez badu.
Presoena da aipatu dituzun beste arazoetariko bat, eta, diozunez, giza eskubideen ikuspegira eraman beharko litzateke gaia. Aurkitu duzu solaskiderik horretarako?
Eusko Jaurlaritzak argi azaldu du presoak Euskal Herriratzearen alde dagoela. Frantziako Gobernuak keinuak egin ditu, adieraziz presoek Euskal Herrira itzuli behar luketela. Espero dut Jaurlaritzak presioa egin ahalko diola Espainiako Gobernuari, eta, akaso, aukera gehiago izango luke horretarako gobernua egun baino ahulagoa balitz. Presoak hemen direnean, espetxe eskumenak hona ekartzeko aukerari buruz mintzo da zenbait jende. Horrek aukera emango luke kaleratzeak azkartzeko programaren bat martxan jartzeko, Madril kostu politikoaz libratuz. Nik uste Jaurlaritzak egingo lukeela hori, horretarako aukerarik balu. Hortik heldu daiteke zerbait.
Otegiren kasuaz, uste duzu hura preso ez egotea ona litzatekeela Euskal Herriarentzat, baita Espainiarentzat ere.
[PSOEren] Espainiako Gobernuak aitortu zuen bakearekin konprometituta dagoela Otegi, eta pentsatzekoa da bakearekin konprometitutako edonor presente izatea ona dela denentzat. Denbora pixka bat pasatzean, apur bat ziniko ere bihur liteke bat, eta heldu daiteke ondorengo gogoetara: benetan interesatzen ote zaio Madrili euskal politikaren normalizazioa? Ez al ditu horrek estutzen autonomia eta independentziaren gaiei buruz hitz egiteko? Terrorismorik ez dago, alderdi politikoak legezkoak dira, eta garaia heldu da benetako arazo politikoei aurre egiteko, gaizkileei aurre egin beharrean. Bestelako arazoak sortuko dizkio horrek, agian, Madrili. Baina apur bat ziniko jartzea da hori, agian.
Biktimena da aipatzen duzun beste gai bat. Nahikoa egin da?
Sekula ez da nahikoa izango. Biktimak dira gatazka sufritu dutenak, alde guztietan. Asko egin da eta asko egiten ari da, baita instituzionalki ere, baina bake prozesu formal bat egongo balitz, azpiegiturak sortzeko gaitasuna duen prozesu formal bat balego, askoz gehiago egin ahalko litzateke. Arazo guztiak lotuta landu ahalko lirateke, eta zinezko justizia trantsizionaleko neurriak hartu ahalko lirateke; gehiago egingo litzateke, guztien mesedetan.
Bake prozesu hau bake prozesu ez-formala da, beraz?
Bai [irribarrez]. Prozesu honen bereizgarri nagusietako bat da. Bake prozesu ez den bake prozesu bat da. Dena nahiko alde bakarrekoa da, ETAk bultzatua, eta normalizazio politikoaz geroztik askoz ere aktiboagoa den Jaurlaritzak ere bai. Tragedia bat da PSOEk eta PPk parte ez hartzea erabaki izana, neurri batean horrek zilegitasuna kentzen diolako Jaurlaritzaren parte hartzeari.
Zure lana ezbaian jarri izan da.
Bai.
Horrek ez dizu lana erraztuko.
Ez horixe.
Lokarriren agurrean izan zinen larunbatean. Hura izan da Euskal Herrian izan duzun kiderik gertukoena. Lokarriren agurrak gehiago zailduko du zure lana?
Bai, argi eta garbi. Lokarri funtsezkoa izan da gure lanerako. Orain hainbat aukera aztertzen gabiltza, baina pena da Lokarrik uzteko erabaki hori hartu izana.
Orain lau urte positibo zinen; orain, ezkortasun puntuarekin.
Gobernuen jarrerak ikaragarri zailtzen du lana. Eta, aldaketarik egon ezean, oso sasoi zailak etorriko dira; adibidez, alderdien artean beharrezko ez den gatazka bat egongo delako. Lurpetik doan gatazka emari bat sortuko du horrek, behar eta irabazi politikoen arabera erabiliko dutena, eta horrek arreta urrundu egingo du erabateko normalizaziotik. Oso zoritxarrekoa litzateke hori. Garrantzitsua da jendeak argi adieraztea zer nahi duen.